TS, BS Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Phòng bệnh (Bộ Y tế) trả lời phỏng vấn Nhân Dân cuối tuần, về định hướng của ngành y tế nhằm thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực thi trong giai đoạn tới.
- Xin ông khái quát về bức tranh chung của y tế học đường hiện nay? Để y tế học đường trở thành một trong những trụ cột của Chiến lược quốc gia về sức khỏe toàn dân, các địa phương đang gặp phải những khó khăn gì, thưa ông?
- Chăm sóc, bảo vệ và giáo dục trẻ em luôn được coi là đầu tư cho nguồn nhân lực tương lai. Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến sức khỏe học sinh, sinh viên, coi đây là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài để góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực quốc gia. Trong tổng thể đó, y tế học đường là một thành phần quan trọng. Từ Chỉ thị số 23/2006/CT-TTg của Thủ tướng về tăng cường y tế trường học đến các văn kiện gần đây như Nghị quyết số 20-NQ/TW (2017), Chỉ thị số 25/CT-TW (2023), chủ trương nhất quán đều nhấn mạnh chăm lo sức khỏe học sinh như một yêu cầu gắn liền với phát triển giáo dục và rèn luyện con người. Y tế học đường vì vậy không chỉ là biện pháp chăm sóc trước mắt, mà là trụ cột trong thực hiện Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.
Thực tế triển khai cho thấy, các địa phương đã hình thành bộ máy y tế trường học với việc thành lập ban chỉ đạo, có cán bộ chuyên trách theo dõi công tác y tế trường học và thực hiện việc gắn kết với y tế cơ sở. Tuy vậy, còn có sự khác biệt. Ở các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, đội ngũ nhân viên y tế tại các trường học đã được bố trí tương đối đầy đủ; trong khi đó, nhiều địa phương nhất là vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó khăn, nhiều trường có phòng y tế nhưng thiếu cán bộ y tế chuyên trách, do đó giáo viên hoặc nhân viên khác phải kiêm nhiệm. Tuy còn nhiều thách thức, y tế học đường vẫn đạt được một số kết quả tích cực. Chính phủ đã phê duyệt nhiều chương trình giai đoạn 2021-2025, thể hiện quyết tâm nhằm tăng cường công tác y tế trường học. Công tác giáo dục thể chất và hoạt động thể thao trong trường học theo Quyết định số 1660/QĐ-TTg (2021) với các chỉ tiêu hết sức cụ thể, từ đó có nhiều hoạt động với những điểm sáng trong việc nâng cao thể chất học sinh. Kết quả khảo sát cho thấy, nhận thức phòng bệnh của học sinh ngày càng được cải thiện.
Bộ Y tế đã phối hợp Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng, triển khai các văn bản pháp quy, hỗ trợ chuyên môn trong phòng chống bệnh tật, sức khỏe tâm thần, sức khỏe sinh sản vị thành niên… Đồng thời tập huấn nâng cao năng lực cho nhân viên y tế trường học và y tế cơ sở.
Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đang chủ trì tổng kết giai đoạn 2021-2025 (bao gồm Chương trình Sức khỏe học đường, Chương trình y tế trường học gắn với y tế cơ sở, Đề án dinh dưỡng hợp lý và tăng cường thể lực cho trẻ em, học sinh, sinh viên). Trên cơ sở đó, các bộ, ngành sẽ đề xuất kế hoạch cho giai đoạn tiếp theo, hướng tới mục tiêu chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe học sinh, sinh viên một cách toàn diện.
Bộ Y tế đang đề xuất đưa nội dung y tế trường học vào dự thảo Luật Phòng bệnh, dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 10/2025. Khi được thông qua, đây sẽ là hành lang pháp lý quan trọng, tạo nền tảng để đẩy mạnh công tác y tế học đường”.
TS, BS Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Phòng bệnh (Bộ Y tế)
- Hiện tỷ lệ trường học có nhân viên y tế và phòng y tế trong trường học đạt chuẩn, đáp ứng được yêu cầu cơ bản đang ở mức như thế nào so mục tiêu năm 2025, thưa ông?
- Nhân lực y tế trường học vẫn đang thiếu, nhất là tại các cơ sở giáo dục phổ thông ở vùng sâu, vùng xa. Vị trí này chưa đủ sức hấp dẫn để thu hút ứng viên tham gia dự tuyển. Theo thống kê sơ bộ của Viện Chiến lược và Chính sách y tế, hiện có khoảng 51,9% trường có nhân viên y tế chuyên trách, còn lại 48,1% là kiêm nhiệm. Trong đó, tỷ lệ nhân viên đạt chuẩn chỉ khoảng 29,2%, theo quy định tại Thông tư liên tịch số 13/2016/TTLT-BYT-BGDĐT (yêu cầu tối thiểu trình độ trung cấp y sĩ).
Về cơ sở vật chất, phần lớn các trường đã bố trí phòng y tế, có trang thiết bị phục vụ sơ cứu ban đầu, cơ bản đáp ứng yêu cầu tối thiểu theo Quyết định số 1221/QĐ-BYT (7/4/2008), gồm: giường khám bệnh, bàn làm việc, ghế, tủ dụng cụ, cân, thước đo, huyết áp kế, nhiệt kế, bảng kiểm tra thị lực, bộ nẹp và một số thuốc thiết yếu phục vụ sơ cứu, chăm sóc sức khỏe học sinh. Song, mức độ đáp ứng vẫn chưa đồng đều giữa các địa phương, nhất là ở vùng khó khăn.
- Vậy đâu là giải pháp căn cơ để bảo đảm “mỗi trường có một nhân viên y tế” cơ hữu chứ không chỉ “có tên” như thực trạng hiện nay, thưa ông?
- Vấn đề nhân lực y tế trường học đã được các bộ, ngành quan tâm tháo gỡ bằng nhiều giải pháp. Trước hết, Bộ Nội vụ đã ban hành Thông tư số 06/2024/TT-BNV, xác định vị trí nhân viên y tế trường học là chức danh nghề nghiệp chuyên môn dùng chung. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các địa phương bố trí biên chế phù hợp.
Tiếp đó, Chương trình y tế trường học gắn với y tế cơ sở giai đoạn 2021-2025 (Quyết định số 85/QĐ-TTg) yêu cầu các địa phương ưu tiên sắp xếp nhân viên y tế tại những trường vùng sâu, vùng xa, xa trạm y tế, trường chuyên biệt, trường liên cấp có nhiều cấp học.
Song song, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 28/2023/TT-BYT, quy định phạm vi hoạt động và đào tạo cho nhân viên y tế làm việc tại cơ quan, đơn vị, tổ chức không thành lập cơ sở khám chữa bệnh. Theo đó, những người chưa đủ chuẩn hoặc không có chuyên môn y, nếu tham gia lớp đào tạo và có chứng chỉ theo quy định, sẽ được phép thực hiện một số nhiệm vụ cơ bản như chăm sóc sức khỏe, sơ cứu ban đầu.
Về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ năm 2022 đã có Chương trình bồi dưỡng nâng cao năng lực cho nhân viên y tế trường học, góp phần tăng cường chuyên môn và kỹ năng cho đội ngũ này.
- Thưa ông, Cục Phòng bệnh đã và đang làm gì để thúc đẩy triển khai y tế học đường một cách đều khắp, giảm thiểu số “vùng trũng” không tiếp cận được sự ưu việt của chính sách?
- Về phía Cục Phòng bệnh, chúng tôi phối hợp chặt chẽ với Vụ Học sinh Sinh viên và các đơn vị liên quan của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong nhiều nội dung, như: rà soát, bổ sung và cập nhật văn bản pháp quy, hướng dẫn chuyên môn; tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ y tế trường học; ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn triển khai công tác chăm sóc sức khỏe học sinh; đồng thời thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành nhằm giám sát, hỗ trợ các cơ sở giáo dục trong công tác y tế trường học và phòng chống dịch bệnh.
Về nguyên tắc, gắn kết y tế trường học với y tế cơ sở sẽ giúp nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu, sơ cấp cứu, phòng chống thương tích và bảo vệ sức khỏe cho học sinh. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại nhiều khó khăn. Ở một số địa phương, cán bộ trạm y tế xã kiêm nhiệm thêm nhiệm vụ y tế trường học, nhưng nhân lực y tế cơ sở còn hạn chế, khối lượng công việc nhiều, khoảng cách địa lý giữa trường học và trạm y tế cũng khiến việc hỗ trợ gặp khó khăn.
Trong thời gian tới, các địa phương cần tiếp tục rà soát, sắp xếp và ưu tiên bố trí nhân viên y tế tại những trường vùng sâu, vùng xa, trường chuyên biệt hoặc trường liên cấp; đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao năng lực cho lực lượng đang làm nhiệm vụ kiêm nhiệm, bảo đảm sự gắn kết thực chất giữa nhà trường và y tế cơ sở.
Ngày 21/5/2024, Bộ Y tế đã ban hành Sổ sức khỏe điện tử tích hợp trên ứng dụng VNeID, và đến 17/9/2024 tiếp tục ban hành Quyết định số 2733/QĐ-BYT hướng dẫn thí điểm áp dụng cho toàn dân. Đây là bước đi quan trọng, đặt nền tảng xây dựng hệ thống hồ sơ sức khỏe thống nhất, trong đó có học sinh, giúp quản lý dữ liệu y tế xuyên suốt từ nhà trường đến y tế cơ sở.
Mục tiêu đến năm 2030, 100% học sinh có hồ sơ sức khỏe điện tử, được liên thông với trạm y tế xã, bệnh viện và các hệ thống y tế khác. Đây không chỉ là giải pháp quản lý, mà còn là công cụ hỗ trợ phòng bệnh, phát hiện sớm nguy cơ, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho mỗi cá nhân theo suốt cả vòng đời.
- Xin cảm ơn ông!
