Tốc độ giải ngân tính đến thời điểm hiện tại thấp hơn khoảng 4% so với con số của cùng kỳ năm ngoái (56,7%). Từ đầu năm 2024 đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có các nghị quyết, chỉ thị, văn bản chỉ đạo điều hành, đôn đốc việc giải ngân vốn đầu tư công (4 chỉ thị và 5 công điện). Đồng thời, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đang quyết liệt chỉ đạo việc sửa đổi, thay thế đồng bộ các cơ chế, chính sách có liên quan đến dự án đầu tư công.

Nhiều khó khăn chưa giải quyết dứt điểm

Là ngành có tỷ lệ giải ngân đầu tư công cao, ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Kế hoạch, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) cho biết, tính đến hết tháng 10, Bộ GTVT giải ngân ước đạt 47.759 tỷ đồng, đạt 63% kế hoạch. Dự kiến cả năm sẽ giải ngân được khoảng 75.228 tỷ đồng, đạt 99,7% kế hoạch, đáp ứng yêu cầu chỉ đạo của Chính phủ là giải ngân ít nhất 95% kế hoạch vốn giao.

Tuy vậy, vẫn còn có những khó khăn, vướng mắc nhất định. Phổ biến như trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng qua nhiều khâu, nhiều bước. Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, di dời công trình hạ tầng kỹ thuật tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ngoài ra, nguồn cung cấp vật liệu tại một số dự án vẫn còn vướng mắc. Đặc biệt, thời gian tới vào mùa mưa lũ, chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện, giải ngân các dự án. Tỷ lệ giải ngân có xu hướng chậm lại trong những tháng gần đây.

Cũng nằm trong nhóm có tỷ lệ giải ngân cao (đạt 65,3% vốn kế hoạch được giao), ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Cục trưởng Quản lý xây dựng công trình, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho biết, dự án đầu tư xây dựng thường trải qua thời gian dài, trong khi chính sách, pháp luật có điều chỉnh, việc chuyển tiếp qua các thời kỳ gây nhiều khó khăn trong áp dụng pháp luật.

Ngoài ra, quy định về trình tự, thủ tục, quy trình xây dựng, giao, điều chỉnh kế hoạch trung hạn mất nhiều thời gian, thường mất hai năm để phê duyệt chủ trương đầu tư, giao kế hoạch, phê dự án, chỉ còn ba năm để thực hiện đầu tư, dẫn đến chậm triển khai dự án. "Một việc, một vấn đề nhưng phải “soi chiếu” nhiều luật, nhiều quy trình, thủ tục dẫn tới khi thực hiện còn lúng túng, tâm lý “sợ sai” vẫn còn ảnh hưởng rất lớn khi giải quyết công việc", ông Nguyễn Hoài Nam nhấn mạnh.

Theo Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân chung của cả nước thấp hơn so với cùng kỳ năm 2023, đặc biệt là vốn ngân sách địa phương. Một số điểm nghẽn làm chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đã được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong các báo cáo định kỳ hằng tháng tập trung vào các vướng mắc ảnh hưởng đến quá trình hoàn thiện thủ tục đầu tư dự án; công tác lập, phân bổ kế hoạch; công tác tổ chức thực hiện.

Các khó khăn đều đã được "chỉ mặt, đặt tên" nhưng vẫn chưa có lời giải cuối cùng. Nguy cơ không hoàn thành mục tiêu càng lúc càng hiện rõ nếu không có những bước đột phá trong công tác chỉ đạo điều hành của Chính phủ.

Cung Thiếu nhi Hà Nội được khánh thành vào dịp giải phóng Thủ đô 10/10/2024. Ảnh: BẮC SƠN

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật

Quyết tâm giải ngân hết kế hoạch vốn năm 2024, đại diện Bộ GTVT cho biết, Bộ đang triển khai nhiều giải pháp. Đầu tiên bằng việc đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, gắn trách nhiệm người đứng đầu đơn vị với kết quả giải ngân, coi đây là tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ cuối năm. Bên cạnh đó, chỉ đạo các chủ đầu tư/ban quản lý dự án thường xuyên rà soát kế hoạch giải ngân chi tiết và cam kết chịu trách nhiệm về tiến độ giải ngân. Đồng thời, yêu cầu các chủ đầu tư và nhà thầu tập trung mọi nguồn lực, tranh thủ thời tiết thuận lợi để triển khai thi công; phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan trong công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư, di dời hạ tầng kỹ thuật, khai thác mỏ vật liệu.

Cuối cùng là khẩn trương hoàn thiện thủ tục thanh toán với Kho bạc Nhà nước khi có khối lượng được nghiệm thu. Các bộ phận liên quan theo dõi, giám sát tiến độ giải ngân hằng tháng, kịp thời điều hòa, điều chỉnh vốn từ các dự án giải ngân chậm sang các dự án có khả năng giải ngân nhanh hơn.

Bộ NN&PTNT có nhiều văn bản chỉ đạo đối với các đơn vị thuộc Bộ, các chủ đầu tư để bảo đảm trong quá trình từ lập, thẩm định kỹ thuật đến xử lý hiện trường, đã thành lập tổ chuyên gia kỹ thuật đầu ngành trong lĩnh vực để giúp xử lý các vấn đề kỹ thuật bảo đảm công trình an toàn, tiết kiệm chi phí; lường trước những vấn đề kỹ thuật phức tạp, từ đó chuẩn bị ngay các giải pháp xử lý, không để thụ động ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình; lựa chọn đơn vị tư vấn thiết kế năng lực tốt, phù hợp với đặc thù từng dự án; lựa chọn đơn vị thẩm tra có năng lực, kinh nghiệm; thực hiện thẩm tra, thẩm định song song, tham gia ngay từ quá trình khảo sát, lập hồ sơ thiết kế để đẩy nhanh tiến độ.

Về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Bộ NN&PTNT đề nghị HĐND và UBND cam kết tổ chức thực hiện hoàn thành theo tiến độ thi công và chi trả phần kinh phí tăng thêm nếu vượt kinh phí đã duyệt, kịp thời làm việc với lãnh đạo của địa phương nơi có dự án để tháo gỡ các khó khăn.

Với vai trò là cơ quan quản lý về giải ngân vốn đầu tư công, hằng tháng Bộ Tài chính sẽ công khai số liệu giải ngân của từng dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm giao thông, dự án liên vùng, trong Chương trình Mục tiêu quốc gia gửi tới từng bộ, cơ quan T.Ư và địa phương để nắm bắt, có giải pháp kịp thời đôn đốc việc triển khai dự án và điều hành kế hoạch vốn của các dự án. Chủ động thực hiện các giải pháp điều hành, đáp ứng đủ nhu cầu vốn kế hoạch năm theo tiến độ cho các dự án trong phạm vi dự toán đã được Quốc hội giao.

Liên quan đến việc sửa đổi các cơ chế, chính sách, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) cho biết, cũng đã báo cáo với Chính phủ trình cấp có thẩm quyền cho phép đối với những dự án còn vướng mắc về mặt pháp lý, đặc biệt là các dự án BT chuyển tiếp, sẽ tổng hợp, nghiên cứu, rà soát để phân nhóm các loại dự án và trình Quốc hội bằng một nghị quyết để tháo gỡ.

Ngoài ra, Bộ KH&ĐT đã trình Quốc hội sửa đổi một số luật như Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu và Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) để tháo gỡ điểm nghẽn chính sách, cơ chế. Tuy nhiên, các chính sách này chưa có hiệu lực trong năm nay và kỳ vọng năm sau sẽ giải quyết được các vấn đề vướng mắc, tồn đọng.