Đỗ Bảo không nói về các dự định biểu diễn sắp tới, anh nói về sách. Một cuốn sách mất gần 10 năm thực hiện, là một phần không nhỏ gia tài âm nhạc của anh đã hoàn thành và gửi tới công chúng. Một cuốn sách không đơn thuần là ký thác những bản nhạc Đỗ Bảo đã viết trong hơn 1/4 thế kỷ đã qua, trong đó có nhiều ca khúc đã trở thành bản hit của nhiều ca sĩ, đã neo tên Đỗ Bảo vào trái tim công chúng yêu âm nhạc một cách bền vững.

Từng có ca sĩ trẻ mê những ca khúc của Đỗ Bảo, nhưng khi chọn để hát lại phàn nàn rằng khó quá. Về khúc thức chuyển điệu hay tiến trình giai điệu, cấu trúc tác phẩm của Đỗ Bảo có nhiều điểm rất khác với cấu trúc truyền thống. Thậm chí trong âm nhạc quốc tế cũng không có nhiều ca khúc “lạ” về giai điệu như vậy. Giới chuyên môn, nhất là các nhạc sĩ phối khí nhiều khi ngại “đụng” vào ca khúc của Đỗ Bảo, ca sĩ thì ngại hát vì thể hiện sao cho đúng tinh thần Đỗ Bảo không hề dễ. Đỗ Bảo thừa nhận điều này. Anh chia sẻ, công chúng thông thường nghe nhạc của anh thì yêu mến, nhưng nếu là người có chuyên môn, sẽ thấy rằng hát nhạc của anh có nhiều điểm khó. “Và đây chính là lý do lớn nhất để tôi thực hiện cuốn sách Đỗ Bảo: Ca khúc giai đoạn 1997-2022”.

Một cuốn sách thoạt nghe nhiều người có thể nghĩ đơn giản là một cuộc “điểm danh” những ca khúc Đỗ Bảo đã viết trong vòng 25 năm tuổi trẻ. Nhưng trong sâu xa, Đỗ Bảo có nhiều dụng ý hơn thế. Anh muốn cung cấp cho công chúng và giới chuyên môn không chỉ các ca khúc với phần nhạc và lời, mà còn là những bản hòa thanh, phần đệm cho piano, thậm chí có sẵn những bài hòa thanh cho nhạc cụ độc tấu do chính tay Đỗ Bảo chuyển soạn. Tức là tác giả tự giải quyết những khó khăn căn bản mà nhạc sĩ phối khí cũng như ca sĩ thường phàn nàn về âm nhạc của anh. Những phức tạp của hòa thanh đã trở nên đơn giản hơn khi được tác giả hỗ trợ ở dạng văn bản, rất hữu ích cho tất cả những ai muốn sử dụng ca khúc của Đỗ Bảo. Anh nói: “Người học nhạc, chơi nhạc, tìm hiểu về âm nhạc của tôi có thể dễ dàng thể hiện đúng tinh thần các ca khúc. Chẳng hạn khi có một nghiên cứu sinh đang học tại Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam đến xin tôi tư liệu để làm luận văn nghiên cứu, tôi nói, không cần phải hỏi tôi gì nữa, tất cả đã có hết trong cuốn sách này rồi”.

Vậy còn những khán giả thông thường, những người vì yêu mến âm nhạc Đỗ Bảo mà muốn sở hữu cuốn sách, Đỗ Bảo có gì cho họ? Tất nhiên là Đỗ Bảo còn chiều chuộng khán giả của anh hơn cả các nghệ sĩ, vì không chỉ các bản nhạc, các bản hòa âm, cuốn sách còn dành một phần lớn dung lượng cho những tản văn, ghi chép. Những ghi chép đẹp như âm nhạc của Đỗ Bảo, đầy lãng mạn và chiêm nghiệm đời sống. Những ẩn tình phía sau một bài hát, những cơn cớ để anh viết các ca khúc nổi tiếng được ghi chép lại, bằng một lối viết quyến rũ. Chẳng hạn, khi viết về khởi nguồn để có ca khúc Bài ca Tháng Sáu, Đỗ Bảo bộc bạch: “Một đám lá vàng ùa rơi xuống ngay góc Hoàng Văn Thụ-Hoàng Diệu, tiếng chúng ngân dài như một đàn chim vù nhẹ, trong không gian rất rõ. Tôi chợt thấy yêu và biết ơn mấy chục mùa hè im tiếng đã qua. Chỉ có trong sự yên tĩnh, ta mới nghe được hết cái âm thanh ngân dài đầy kiêu bạc mà rất đỗi xao xuyến ấy. Đó là âm thanh của cuộc sống, âm thanh của sự đổi thay, đứt lìa hay tái sinh. Sự yên tĩnh mới thật dịu êm, câu hát đầu tiên ấy đã đến với tôi, in đậm trong tôi vào khoảnh khắc ấy”. Trong một tản văn với tựa ở cuối “Viết dành cho T” và lời tựa ở đầu là “Điều hoang đường nhất, là Tình yêu”, Đỗ Bảo dẫn ta về tuổi trẻ của chính anh. Những phiền lụy của một câu chuyện không đầu, không cuối, trở thành nguồn cảm hứng để anh viết ca khúc nhạc pop Điều hoang đường nhất.

Khi yêu mến một người nghệ sĩ, công chúng thường tò mò về quá trình sáng tạo tác phẩm của họ. Rằng họ đã viết một ca khúc gây ám ảnh người nghe trong một trạng thái như thế nào. Trong cuốn sách vừa xuất bản, người đọc có thể gặp một trạng thái điển hình của nghệ sĩ trong cơn mộng du sáng tạo. Là khi nhạc sĩ nhắc về khoảnh khắc anh viết ca khúc Cầu vồng đêm mưa, một tri nguyên tình yêu rực rỡ và hoang lộng. Đỗ Bảo kể về căn phòng có một cửa sổ kính nhìn ra bờ ao và phía xa là sông Hồng. Tiếng mưa và gió trong đêm như tiếng của những con vật to lớn quất tơi bời trên mái nhà, liên tục trườn xuống và lao đi, nhường chỗ cho con vật to lớn khác vùng vẫy ngoài cửa sổ. Nhạc sĩ thú nhận đã viết ca khúc Cầu vồng đêm mưa trong trạng thái “bay bổng, gần như vô thức”, việc hòa âm, chọn những âm thanh gán vào bài hát cũng “như có ai đó mách bảo”. Cái không gian bất khả tri mà Đỗ Bảo gọi là “hoang lộng” ấy đã làm ra một ca khúc mê hoặc khán giả cả phần nhạc và phần lời. Một ca khúc mà bạn phải nghe bằng cả tâm hồn để cảm nhận, chứ không thể nhận xét chỉ bằng ngôn ngữ. Nếu đủ sâu và đủ tinh tế, bạn sẽ thấy ra một bản nguyên của chính mình trong đó.

Riêng đối với người sáng tạo như Đỗ Bảo, mỗi tác phẩm đều bắt đầu từ một mảnh nhỏ trong đời sống đã qua hoặc đang hiện hữu. Dù cho nhạc sĩ có chia sẻ rằng anh ngại rao bán đời mình, ngại nhắc về những kỷ niệm riêng tư, nhưng chỉ với những gì anh nhè nhẹ viết ra, vào những lúc muốn làm rõ hơn cho khán giả của mình về một ca khúc nào đó, ta cũng có thể hiểu ít nhiều góc khuất tâm hồn Đỗ Bảo. Một tâm hồn nhạy cảm, đa mang, luôn thâu nhận những mảnh tơ rung ngân của đời sống, sẵn sàng gạt phăng tất cả mọi ồn ào bề mặt để lặn ngụp dưới đáy, soi chiếu phần cốt lõi nhất của bản thể. Để rồi từ sâu thẳm ấy âm nhạc đã vang lên, mời mọc trái tim người nghe trong tĩnh tại, trong thương yêu và có một phẩm chất của sự chữa lành.

Kể từ những năm tuổi 20 với Bức thư tình đầu tiên Đỗ Bảo đã sáng chói trong đời sống âm nhạc. Một gương mặt riêng không thể trộn lẫn, một chất nhạc dịu dàng nên thơ, có khả năng an ủi trái tim con người. Năm tháng qua đi, Đỗ Bảo vẫn giữ nguyên được chất riêng của mình, ngày càng giàu suy tư, chiêm nghiệm. Đỗ Bảo sở hữu một lượng fan lớn, các chương trình anh tổ chức đều kín vé, dù anh không phải là nghệ sĩ biểu diễn. Dù Đỗ Bảo luôn đứng trong “góc tối” của riêng mình, xa lạ với ngành công nghiệp biểu diễn, không hứng thú mấy với việc đi xin tài trợ cho các đêm nhạc, không thích kiểu viết đặt hàng, không mặn mà chuyện phát ngôn, anh vẫn luôn có một vị trí xứng đáng trong lòng người hâm mộ và trong đời sống nhạc Việt.

Có mặt ở câu chuyện nào, Đỗ Bảo cũng chọn vai người lắng nghe nhiều hơn. Để rồi nhạc sĩ sẽ trả lại đời sống bằng ngôn ngữ âm nhạc, với một thông điệp: “Khi tôi viết một bài ca, dù bằng hình thức biểu hiện hay ngôn ngữ âm nhạc nào, có lẽ đó là khi tôi thiết tha muốn chia sẻ với mọi người về tình yêu vào cuộc sống và sự sống, một tình yêu quá rộng và dĩ nhiên, còn đầy bài học. Yêu đời trước tiên là thừa nhận cuộc đời mình và tôn trọng đời sống chung quanh vốn có. Yêu đời là sống và cả gắng sống. Sống chỉ là khi ta còn có thể yêu đời, ta luôn cố gắng yêu đời”.

Và với tâm niệm ấy, có thể hiểu rằng, đâu phải chỉ là Bức thư tình đầu tiên, mọi sáng tác của Đỗ Bảo đều là “thư tình” anh gửi vào đời sống. Gửi một niềm thiết tha vào trái tim người nghe, vực dậy một tình yêu đối với cuộc đời, ngay cả khi trái tim này “quá mệt”.

BÌNH NGUYÊN TRANG