Công nghệ cũ, tiến độ chậm
Năm 2024, Quảng Nam thu gom, xử lý hơn 274 nghìn tấn chất thải rắn sinh hoạt. Tuy nhiên, do chưa triển khai phân loại rác tại nguồn, việc tận dụng, tái chế tài nguyên từ rác thải gặp nhiều khó khăn. Khâu xử lý sau thu gom còn bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả bảo vệ môi trường. Trong khi đó, nhiều dự án xử lý rác vẫn sử dụng công nghệ chôn lấp lạc hậu, tiến độ chậm.
Tại Hội An, dự án Nhà máy xử lý rác sinh hoạt công suất 120 tấn/ngày tại xã Cẩm Hà vẫn đang hoàn thiện thủ tục vận hành. Tại Bắc Trà My, dự án Nhà máy phân loại, tái chế và xử lý rác đặt tại xã Trà Sơn, công suất 50 tấn/ngày cũng chưa hoàn tất báo cáo kinh tế kỹ thuật và thiết kế thi công. Riêng Công ty Môi trường Đô thị Quảng Nam đang vận hành hai khu xử lý rác tại xã Tam Nghĩa và Tam Xuân II (huyện Núi Thành) đều theo phương pháp chôn lấp. Mới đây, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam đã khởi công xây dựng dự án Khu xử lý chất thải rắn bằng công nghệ chôn lấp thay thế cho Khu xử lý rác thải Tam Xuân 2 và Khu xử lý rác thải Tam Nghĩa sau khi đóng cửa.
Phó Tổng Giám đốc Công ty Môi trường Đô thị Quảng Nam Nguyễn Thanh Dũng cho hay, khu xử lý rác thải Tam Nghĩa có công suất khoảng 100 tấn/ngày đêm, chủ yếu tiếp nhận, xử lý chất thải rắn sinh hoạt cho huyện Núi Thành và Khu kinh tế mở Chu Lai; còn khu xử lý rác thải Tam Xuân 2 tiếp nhận xử lý rác cho các huyện Thăng Bình, Tam Kỳ, Phú Ninh, Tiên Phước, Hiệp Đức và một phần huyện Quế Sơn có công suất dao động từ 500-600 tấn/ngày đêm. Với khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên địa bàn ngày càng lớn, hy vọng Khu xử lý chất thải rắn Nam Quảng Nam sớm hoàn thành để giảm áp lực cho địa phương.
Công nghệ mới, chưa như kỳ vọng
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Nam Võ Như Toàn cho biết, tỉnh đang phối hợp các ngành, địa phương đẩy nhanh tiến độ đầu tư các dự án xử lý chất thải rắn sinh hoạt nhằm thay thế các khu xử lý đã quá tải, từng bước ứng dụng công nghệ hiện đại để tận dụng tài nguyên và giảm thiểu tác động môi trường. Đồng thời, Quảng Nam kêu gọi đầu tư thêm nhà máy công nghệ tiên tiến tại Khu xử lý chất thải rắn Nam Quảng Nam. Việc duy trì vận hành các khu hiện có, song song với hoàn thiện các dự án mới sẽ bảo đảm năng lực xử lý chất thải cho cả hiện tại và tương lai.
Theo đề án quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tỉnh Quảng Nam sẽ xây dựng ba khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại các khu vực Bắc Quảng Nam, Nam Quảng Nam và thành phố Hội An. Ưu tiên áp dụng các công nghệ tái chế, xử lý chất thải hiện đại, thân thiện môi trường, kết hợp thu hồi năng lượng hoặc công nghệ tái sản xuất phân bón hữu cơ. Đặc biệt, đề án nhấn mạnh hạn chế tối đa lượng chất thải chôn lấp trực tiếp. Tuy nhiên, việc triển khai các dự án theo công nghệ mới vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng.
Đơn cử, Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt Bắc Quảng Nam đặt tại thị trấn Ái Nghĩa (huyện Đại Lộc), do Công ty CP Môi trường Huy Hoàng Eco làm chủ đầu tư với mục tiêu thay thế hoàn toàn bãi rác Đại Hiệp vốn quá tải nhiều năm. Nhà máy được thiết kế với công suất 300 tấn/ngày đêm, phục vụ toàn bộ khu vực phía bắc tỉnh Quảng Nam. Dù đã đưa vào vận hành một thời gian dài nhưng đến nay nhà máy vẫn chưa đạt công suất như đăng ký. Năm 2024, tổng lượng chất thải được xử lý chỉ đạt hơn 67.500 tấn, tức bình quân khoảng 185 tấn/ngày đêm. Hiệu quả vận hành chưa tương xứng khiến dư luận băn khoăn liệu các dự án công nghệ mới có đủ sức dẫn dắt mô hình xử lý chất thải bền vững hay lại trở thành “mắt xích yếu” trong chiến lược lâu dài?
Trong khi đất dành cho chôn lấp ngày càng cạn kiệt, lượng rác thải phát sinh không ngừng tăng, thì việc chuyển đổi từ chôn lấp sang công nghệ xử lý tiên tiến là yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư và năng lực vận hành của từng dự án vẫn cần được giám sát chặt chẽ. Trách nhiệm này trước hết thuộc về các cơ quan quản lý và chủ đầu tư ở tỉnh Quảng Nam.
Nghị quyết số 09/NQ-TU ngày 27/12/2016 của Tỉnh ủy Quảng Nam về quản lý, bảo vệ môi trường giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025, yêu cầu: “Các huyện, thị xã, thành phố phải chủ động trong việc tự xử lý chất thải rắn tại địa phương; quy hoạch bố trí ít nhất một khu xử lý chất thải tập trung; hạn chế chôn lấp và chuyển sang công nghệ đốt chất thải”.