Những rủi ro có thật
Em X, 4 tuổi, học sinh lớp chồi, có nhiều năm bị dị ứng thịt gà rất nặng, ngoài ra, bé còn được phát hiện dị ứng lòng đỏ trứng gà và các loại bánh làm từ trứng. Ở trường cũ, X được các cô lưu ý rất kỹ về tình trạng dị ứng này và được chuẩn bị khẩu phần ăn riêng trong những ngày thực đơn ở trường có gà hoặc trứng gà, điều này cũng được ghi trong hồ sơ sức khỏe của X.
Mới đây, X được ba mẹ chuyển đến trường học gần cơ quan mới của bố mẹ hơn, tối ngày hôm đó, X về nhà bị nổi mề đay khắp người và lên cơn khó thở, phải nhập viện.
Được biết, hôm đó ở trường thực đơn bữa trưa của các bé có món làm từ thịt gà, các cô không biết về tình hình dị ứng nặng của X, do phụ huynh chưa kịp trao đổi, còn trong hồ sơ nhập học của con cũng không đính kèm sổ theo dõi sức khỏe từ trường cũ.
Câu chuyện của X có lẽ không hiếm gặp. Và như vậy, nguy cơ bị ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng hoàn toàn hiện hữu khi mà mỗi học sinh không có được hồ sơ sức khỏe riêng với những ghi chú rõ ràng về tiền sử bệnh cũng như những lưu ý đi kèm trong chăm sóc sức khỏe thường nhật.
Em B, 7 tuổi, nặng 45 kg, bị chẩn đoán béo phì. Mỗi lần tham gia các hoạt động thể chất ở trường, do không muốn bị các bạn chê cười, B thường hay ráng để vận động như các bạn dù có lúc rất mệt.
Cho đến một hôm, khi đang vận động, B thấy mệt, nhức đầu, khó thở. Rất may, B được gia đình cùng nhân viên y tế kịp thời đưa ngay đến bệnh viện, nhờ đó em được phát hiện và điều trị cơn tăng huyết áp. Câu chuyện của B đặt ra vấn đề quan trọng đối với y tế học đường. Đó là, với những trường hợp như em B, liệu có cần được tầm soát về chứng béo phì và các nguy cơ tim mạch tại trường? Và sự phối hợp giữa gia đình - nhà trường trong việc chăm sóc sức khỏe chủ động cho trẻ nên được triển khai như thế nào để bảo đảm cho sự khỏe mạnh, an toàn của trẻ?
Số hóa dữ liệu sức khỏe
Trên thực tế, ngay khi bắt đầu năm học mới, kiểm tra sức khoẻ trong trường học định kỳ được tổ chức để đánh giá sức khỏe tổng thể của học sinh, về sự tăng trưởng của các bạn và tầm soát để sớm phát hiện ra các tình trạng sức khỏe, bệnh hay tật học đường cần can thiệp, thay đổi bằng lối sống, thói quen lành mạnh để phòng ngừa chuyển biến nặng và cải thiện sức khỏe.
Ngoài ra, việc kiểm tra này còn giúp các nhà quản lý của trường, với sự tham mưu của nhân viên y tế trường học, sẽ nắm bắt được bức tranh tổng thể về mô hình sức khỏe, bệnh, tật học đường để có kế hoạch thiết lập những hoạt động, cải tiến quy trình, theo dõi, phối hợp với phụ huynh nhằm chăm sóc sức khỏe học sinh tốt hơn.
Việc cân đo chiều cao, cân nặng trẻ là cần thiết, tuy nhiên, nó chỉ là một phần rất nhỏ trong tiến trình chăm sóc sức khỏe chủ động cho học sinh trong cộng đồng trường học.
Vấn đề lớn hơn được đặt ra là: Cân đo xong, kiểm tra xong, kết quả đó sẽ được sử dụng, xử lý như thế nào? Làm thế nào để tình trạng sức khỏe của học sinh được theo dõi tốt và có được sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa nhà trường, gia đình, y tế cơ sở. Đây mới là câu hỏi cần được trả lời thấu đáo.
Theo Thông tư liên tịch số 13/2016 của Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi học sinh đều phải được lập và quản lý hồ sơ sức khỏe tại trường. Tuy vậy, phần lớn hồ sơ hiện nay vẫn ở dạng sổ giấy, chỉ ghi cân nặng, chiều cao, một số chỉ số đơn giản. Thông tin này không đầy đủ, thiếu cập nhật liên tục, dễ thất lạc khi học sinh chuyển trường, không thể liên thông với trạm y tế xã/phường.
Sự phối hợp giữa mô hình kiềng ba chân gia đình-nhà trường-y tế cơ sở vẫn còn lỏng lẻo.
Đây là vấn đề cần có sự thảo luận đầy đủ của các bên liên quan để đưa ra những giải pháp thực tế, sát với nhu cầu của các bên. Tuy vậy, có một vài gợi ý chung mà chúng ta có thể tham khảo.
Nhân viên y tế trường học/ nhân viên chuyên trách mảng y tế trường học cần hiểu rõ vai trò, tầm quan trọng của chính mình, cần được hỗ trợ để phát huy vai trò của nhân viên y tế trường học nói chung và trong việc tầm soát, theo dõi sức khỏe, thực hiện hồ sơ y tế của học sinh nói riêng.
Rà soát và cải tiến các quy trình liên quan đến sức khỏe, an toàn cho học sinh trong trường học, trong đó nêu rõ các bước triển khai và vai trò của từng người liên quan trong quy trình kể cả phụ huynh.
Theo đó, cần có cả quy trình, hướng dẫn hoàn chỉnh, cập nhật hồ sơ sức khỏe cho học sinh tại trường và bàn giao hồ sơ sức khỏe học sinh khi có sự thay đổi về nhà trường mà học sinh theo học.
Việc quản lý hồ sơ sức khỏe của học sinh nên được số hóa và tích hợp đồng bộ với bệnh án điện tử.
Hệ thống quản lý số hóa này cho phép lưu trữ từ tiền sử sức khỏe, tiền sử bệnh, các thông tin thiết yếu quan trọng như tình trạng tiêm chủng, dị ứng, nhóm máu, chỉ số thể lực, kết quả khámđịnh kỳ... Phụ huynh, giáo viên, y tế cơ sở cùng truy cập theo phân quyền, bảo đảm bảo mật. Thống kê, phân tích xu hướng sức khỏe để có thể thiết kế kế hoạch can thiệp nhằm chăm sóc sứckhỏe chủ động từ gia đình đến nhà trường, đồng thời giúp ngành giáo dục và y tế phối hợp điềuchỉnh chính sách dựa trên dữ liệu. Nếu được triển khai đồng bộ, đảm bảo bảo mật thông tin sứckhỏe, hồ sơ điện tử có thể sẽ thay thế sổ giấy trong tương lai, hạn chế thất lạc thông tin, đồngthời tạo dữ liệu lớn phục vụ nghiên cứu sức khỏe học đường.
Xây dựng kết nối tốt giữa gia đình - nhà trường - y tế cơ sở, đồng thời cần hiểu tầm quan trọng của “kiềng ba chân” này trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng từ trường học là điều không thể bỏ qua. Đi đôi với đó là bồi dưỡng năng lực chuyên môn về quản lý sức khỏe cho nhân viên y tế trường học.
Đây là chiến lược dài hơi, cần sự lắng nghe của các bên liên quan và cần làm một cách có hệ thống, đồng bộ, bảo mật thông tin... để tránh lãng phí và phát huy hiệu quả thật sự trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng từ trường học.
Hiện nay, các trường học tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho học sinh nhưng không chia sẻ kết quả với y tế cơ sở. Trạm y tế địa phương triển khai tiêm chủng, tầm soát bệnh nhưng dữ liệu không quay về nhà trường. Phụ huynh cũng không nắm rõ chỉ số sức khỏe của con em mình. Sự đứt gãy trong kết nối ba bên dẫn đến nguy cơ bỏ lỡ cơ hội can thiệp sớm cho trẻ khi cần thiết.