Thời gian qua, chuyên mục “Bạn đọc” của Báo Nhân Dân nhận được nhiều phản ánh về việc các địa phương yêu cầu sinh viên phải nộp giấy xác nhận đang học để làm thủ tục tạm hoãn nhập ngũ và việc người dân phải photo sổ đỏ, kê khai thủ công nộp cho xã (phường).
“Giấy xác nhận” và những phiền phức không đáng có
Trong những năm gần đây, trước thời điểm các tỉnh, thành phố tiến hành công tác tuyển, gọi thanh niên nhập ngũ, câu chuyện sinh viên “chạy ngược chạy xuôi” giữa trường học và địa phương để hoàn thành thủ tục tạm hoãn gọi nhập ngũ lại trở thành vấn đề thu hút sự quan tâm của dư luận.
Theo đó, nhiều sinh viên nhận được thông báo của Hội đồng nghĩa vụ quân sự xã (phường) yêu cầu nộp giấy chứng nhận đang học tại các trường thuộc diện miễn, tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Luật sư Nguyễn An Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Nguyễn An Bình và cộng sự (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, điểm g, khoản 1, Điều 41, Luật Nghĩa vụ quân sự (2015) quy định, tạm hoãn gọi nhập ngũ đối với những công dân “Đang học tại cơ sở giáo dục phổ thông; đang được đào tạo trình độ đại học hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục đại học, trình độ cao đẳng hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong thời gian một khóa đào tạo của một trình độ đào tạo”. Như vậy, sinh viên đại học, cao đẳng chính quy được tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời gian học tập tại các nhà trường.
Song trên thực tế, nhiều sinh viên vẫn nhận được thông báo của Hội đồng nghĩa vụ quân sự xã (phường) yêu cầu nộp giấy chứng nhận đang học tại các trường cao đẳng, đại học. Để được tạm hoãn, những sinh viên này phải xin giấy xác nhận để nộp cho Ban Chỉ huy Quân sự xã (phường).
Mới đây, trong văn bản trả lời kiến nghị của cử tri, Bộ Quốc phòng đã thông tin, theo thống kê, hiện tỷ lệ công dân thuộc diện tạm hoãn nhập ngũ bình quân trên cả nước là hơn 55%. Trong đó, có một tỷ lệ không nhỏ là liên quan đến lý do học tập. Trên thực tế, toàn bộ dữ liệu về sinh viên đã có trong hệ thống quản lý của các nhà trường và cơ quan quản lý giáo dục. Tuy nhiên, do chưa được kết nối đồng bộ với hệ thống quản lý nghĩa vụ quân sự nên việc phải xin giấy xác nhận của nhà trường đã gây ra những khó khăn không đáng có đối với người học.
Nhiều sinh viên chia sẻ, việc đi lại xin giấy xác nhận giữa mùa thi, mùa học gây tốn kém thời gian, công sức. “Các cơ quan quản lý đã lưu trữ đầy đủ thông tin thì sao vẫn buộc người dân phải xin xác nhận?” - đó là câu hỏi chung của nhiều bạn trẻ khi đi xin giấy xác nhận của các trường mà mình đang theo học.
Bạn Phạm Lê Thành Đức, sinh viên một trường đại học ở thành phố Hà Nội bày tỏ băn khoăn: "Thông tin của sinh viên, về việc đang học trường nào, khóa nào đều nằm trong dữ liệu của cơ quan quản lý Nhà nước. Thông tin đã được số hóa trên hệ thống của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Vậy tại sao, tôi vẫn phải bỏ thời gian, công sức, tiền bạc để đi xin một tờ giấy xác nhận của trường, rồi lại mang về nộp cho xã? Đây không chỉ là biểu hiện của thủ tục rườm rà mà còn cho thấy chủ trương cải cách hành chính chưa thực sự đi vào đời sống xã hội”.
Anh Nguyễn Văn Hùng ở xã Thành Bình Thọ, tỉnh Nghệ An chia sẻ: “Con tôi đang học đại học ở Hà Nội nhưng năm nào cũng có thông báo của Hội đồng nghĩa vụ quân sự xã (phường) yêu cầu nộp giấy chứng nhận đang học đại học. Cháu phải xin xác nhận của trường gửi về nhà để tôi nộp cho địa phương; trong khi việc cháu học đại học là sự thật và khi cháu nhập học cũng đã khai báo với chính quyền địa phương. Vậy tại sao vẫn bắt chúng tôi phải nộp xác nhận điều mà cơ quản quản lý Nhà nước đã có thông tin từ trước? Yêu cầu như vậy vừa không cần thiết, vừa gây khó khăn cho người dân, gây lãng phí cho xã hội”.
Thủ tục phiền hà liên quan đến đất đai
Trong những ngày đầu tháng 9 vừa qua, người dân nhiều nơi ở thành phố Hà Nội bất ngờ nhận thông báo từ ủy ban nhân dân xã (phường): mỗi hộ phải photo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ), ghi thông tin cá nhân và nộp lại để “chuẩn hóa dữ liệu”. Nhiều người dân cho rằng đây là thủ tục phiền hà, bởi sổ đỏ đã được cơ quan đăng ký đất đai quản lý.
Yêu cầu nói trên xuất phát từ Chiến dịch 90 ngày (1/9-30/11/2025) do Bộ Công an và Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát động, với mục tiêu rà soát, làm sạch dữ liệu đất đai. Thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch 252/KH-UBND yêu cầu 126 xã, phường, thị trấn đồng loạt rà soát, số hóa hồ sơ.
Song, điều khiến dư luận phản ứng là cách làm máy móc của một số cơ quan. Thay vì lực lượng chức năng khai thác dữ liệu có sẵn trên hệ thống, hoặc hỗ trợ quét trực tiếp thì xã (phường) lại yêu cầu người dân tự đi photo, tự nộp. Điều này mâu thuẫn với Chỉ thị 24/CT-TTg (13/9/2025) của Thủ tướng: “Không yêu cầu công dân xuất trình giấy tờ đã tích hợp trên VNeID”. Trước đó, thành phố Hà Nội cũng có Chỉ thị 12/CT-UBND (29/8/2025) cấm lạm dụng việc đòi giấy tờ bản sao.
Sự việc chưa dừng lại ở đó khi một số địa phương tiếp tục yêu cầu người dân phải photo sổ đỏ (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) và kê khai thông tin thủ công để nộp cho ủy ban nhân dân xã (phường).
Việc yêu cầu này, theo giải thích từ cơ quan chức năng, nhằm phục vụ cho một mục đích hết sức chính đáng: Xây dựng hệ thống hồ sơ địa chính và cơ sở dữ liệu quản lý đất đai của địa phương. Cơ sở dữ liệu này được kỳ vọng sẽ là nền tảng cho việc số hóa thủ tục hành chính đất đai sau này. Nhưng theo nhiều người dân, cách thức thực hiện như trên là “lạc hậu” và không phù hợp với tinh thần cải cách hành chính, chuyển đổi số.
Xây dựng cơ sở dữ liệu là trách nhiệm và công việc chuyên môn của cơ quan Nhà nước (Sở Nông nghiệp và Môi trường, Văn phòng Đăng ký đất đai). Nhưng thay vì sử dụng nhân lực chuyên môn để thu thập, chuẩn hóa dữ liệu từ kho lưu trữ hiện có, trách nhiệm thì việc này dường như lại đang bị “đẩy sang” cho người dân, những người không có chuyên môn về địa chính.
Đẩy mạnh cải cách phải đi từ những việc nhỏ nhất
Trở lại câu chuyện về giấy xác nhận để tạm hoãn nhập ngũ, theo tinh thần cải cách hành chính, Ban Chỉ huy Quân sự xã (phường) phải có trách nhiệm tự động đối chiếu thông tin của công dân từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (Bộ Công an) và dữ liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Do lo ngại tính chính xác của dữ liệu chưa được cập nhật kịp thời, hoặc quy trình nghiệp vụ chưa thay đổi, Hội đồng nghĩa vụ quân sự cấp xã (phường) ở nhiều nơi vẫn áp dụng phương pháp “truyền thống” là yêu cầu người dân phải nộp giấy xác nhận. Và như vậy, sinh viên từ chỗ là đối tượng được phục vụ đã trở thành người phải tự chứng minh và phục vụ cho quy trình của cơ quan hành chính.
Những phiền phức liên quan đến giấy xác nhận để tạm hoãn nhập ngũ hoàn toàn có thể khắc phục một cách đơn giản trên cơ sở liên thông hệ thống dữ liệu số. Đã đến lúc sửa đổi quy định hồ sơ tạm hoãn nhập ngũ theo hướng số hóa, cho phép sử dụng VNeID để xác thực dữ liệu sinh viên đã tích hợp trong cơ sở dữ liệu quốc gia. Như vậy mới loại bỏ được hoàn toàn giấy tờ thủ công và đúng tinh thần Chính phủ điện tử".
Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh, chuyên gia pháp lý, những phiền phức liên quan đến giấy xác nhận để tạm hoãn nhập ngũ hoàn toàn có thể khắc phục một cách đơn giản trên cơ sở liên thông hệ thống dữ liệu số. Đã đến lúc sửa đổi quy định hồ sơ tạm hoãn nhập ngũ theo hướng số hóa, cho phép sử dụng VNeID để xác thực dữ liệu sinh viên đã tích hợp trong cơ sở dữ liệu quốc gia. Như vậy mới loại bỏ được hoàn toàn giấy tờ thủ công và đúng tinh thần Chính phủ điện tử.
Trước mắt, Ban Chỉ huy Quân sự xã (phường) có thể chủ động gửi danh sách công dân trong độ tuổi đến các trường đại học, cao đẳng. Các trường xác nhận trực tiếp qua văn bản hoặc cổng thông tin điện tử thay vì để từng sinh viên tự xin xác nhận của nhà trường như hiện nay. Phương án đơn giản này sẽ giúp hàng trăm ngàn sinh viên tiết kiệm được thời gian, công sức và thể hiện rõ tinh thần cải cách, chuyển đổi số của cơ quan Nhà nước.
Cần đẩy mạnh chuyển đổi số và liên thông cơ sở dữ liệu
Thực tế, hai câu chuyện kể trên đều có một điểm chung đó là cơ quan quản lý Nhà nước đã có dữ liệu nhưng các hệ thống dữ liệu chưa được liên thông với nhau.
Trong quản lý đất đai, dữ liệu địa chính chưa được cập nhật đầy đủ, một số nơi còn sai lệch khi chia tách thửa. Với việc tuyển, gọi công dân nhập ngũ, cơ sở dữ liệu giáo dục chưa kết nối với hệ thống tuyển quân, dẫn đến việc lập danh sách khám sức khỏe vẫn mang tính thủ công, không có tính cập nhật.
Điều đáng nói, là những bất cập liên quan đến hai câu chuyện nói trên hoàn toàn có thể loại bỏ trên cơ sở liên thông hệ thống dữ liệu số quốc gia. Và việc liên thông này hoàn toàn phù hợp với chỉ đạo của Chính phủ trong khai thác dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các bộ, ngành; “không yêu cầu người dân cung cấp lại thông tin mà Nhà nước đã có”.
Để giảm thiểu phiền hà cho người dân, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh hơn nữa việc chuyển đổi số, tăng cường liên thông về hệ thống cơ sở dữ liệu trong công tác quản lý Nhà nước.
Cải cách hành chính, chuyển đổi số không phải là những khẩu hiệu chung chung mà phải được thể hiện qua hành động cụ thể ở từng cơ quan, nhất là ở cấp cơ sở. Những ý kiến phản ánh của bạn đọc về giấy xác nhận để tạm hoãn nhập ngũ hay sổ đỏ photo cho thấy chúng ta cần nhìn thẳng vào “khoảng trống liên thông” trong quy trình quản lý Nhà nước hiện nay.
Một nền hành chính phục vụ trước hết phải là nền hành chính không bắt người dân phải chứng minh những thông tin mà cơ quan Nhà nước đang quản lý.