Cung chưa đáp ứng được cầu
Theo nghiên cứu của nền tảng tuyển dụng Joboko, 57,7% nhà tuyển dụng tại Việt Nam mong muốn ứng dụng AI, nhưng chỉ 9,8% thật sự làm được một cách có hệ thống. Hai rào cản lớn nhất chính là thiếu kinh phí (37,8%) và thiếu nhân sự vận hành (30,3%).
Với riêng Thành phố Hồ Chí Minh, khảo sát tại 82 doanh nghiệp trên địa bàn cho thấy nhu cầu nhân lực AI tăng từ 10-25% mỗi năm. Chỉ 25% doanh nghiệp cảm thấy nguồn nhân lực AI hiện tại đủ về số lượng, và chỉ 35% đánh giá đáp ứng được yêu cầu về chất lượng. Dù sở hữu lợi thế với hệ thống các trường đại học mạnh về công nghệ và sự hiện diện của những gã khổng lồ như FPT hay Viettel, nguồn cung nhân lực chất lượng cao vẫn đang là rào cản lớn vì chưa thể theo kịp nhu cầu bùng nổ của thị trường.
Thành phố hiện có 18 chương trình đào tạo liên quan đến trí tuệ nhân tạo, nhưng chỉ có 10 chương trình chuyên sâu về AI và khoa học dữ liệu, với tổng chỉ tiêu tuyển sinh chưa đến 800 sinh viên mỗi năm. Hiện nay, ứng dụng Ai có khả năng thúc đẩy sự phát triển của nhiều ngành khác như kinh tế, y tế, du lịch...
Tại Hội thảo về phát triển nguồn nhân lực trí tuệ nhân tạo (AI), Phó Tổng Giám đốc TMA Solutions Trần Phúc Hồng chia sẻ: Trong nhiều năm, công ty rất khó tuyển được nhân sự AI trong nước, buộc phải tìm người có kiến thức bài bản ở nước ngoài và tự xây dựng đội ngũ. Sau 10 năm thành lập, trung tâm AI của TMA đã phải tự đào tạo gần 4.000 kỹ sư để xây dựng hơn 100 giải pháp cung cấp cho 12 quốc gia.
Như đề xuất của ông Hồng, Thành phố Hồ Chí Minh cần có chính sách đào tạo nhân lực AI đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp. Cụ thể, sinh viên ngành AI tại địa phương cần đạt 25% tổng số lượng sinh viên ngành công nghệ thông tin. Sinh viên học ngành kỹ thuật cũng cần được đào tạo về AI. Học sinh bậc trung học cơ sở, trung học phổ thông cần được làm quen và học tập về trí tuệ nhân tạo.
Những “vườn ươm” đa tầng
Để giải bài toán hóc búa trên, Đề án đào tạo nhân lực trình độ quốc tế trong lĩnh vực AI của Thành phố Hồ Chí Minh đã được triển khai. Hàng loạt chính sách đãi ngộ đặc biệt nhằm thu hút và giữ chân nhân tài cũng góp phần đặt những nền móng đầu tiên để giải quyết tận gốc rễ vấn đề “cung-cầu” nhân lực cho lĩnh vực trọng yếu này. Bên cạnh đó, thành phố đang triển khai một chiến lược “vườn ươm” đa tầng, tác động từ giảng đường đại học đến từng công chức trong bộ máy hành chính.
Theo PGS, TS Phạm Trần Vũ, thành phố cần phân biệt rõ hai mục tiêu: Đào tạo người có kỹ năng sử dụng AI và đào tạo những chuyên gia làm chủ công nghệ lõi. Những chương trình đào tạo đặc thù về AI, khoa học máy tính, toán ứng dụng... được coi là những ngành mang tính nền tảng để phát triển công nghệ lõi về AI.
Ngoài ra, mô hình liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp cũng được xem là chìa khóa quan trọng nhằm thúc đẩy sự hợp tác bền vững. Trong đó, doanh nghiệp “đặt hàng” nghiên cứu, các trường đại học thực hiện dự án và đào tạo nhân sự. Hiệu quả sẽ được đo lường bằng sản phẩm thực tế và doanh thu hợp đồng, tạo ra một vòng tuần hoàn giá trị.
Một bước đi táo bạo và mang tính tiên phong của Thành phố Hồ Chí Minh là triển khai chương trình đào tạo AI cho đội ngũ cán bộ, công chức. Nỗ lực này không chỉ giúp giảm tải áp lực mà còn góp phần hiện đại hóa nền hành chính công. Trong đó, nội dung đào tạo không chỉ tập trung vào những khái niệm cơ bản và xu hướng phát triển AI mà còn hướng đến các ứng dụng thực tiễn như xử lý văn bản, lưu trữ dữ liệu, tổng hợp thông tin, hỗ trợ ra quyết định và tham mưu chính sách. Việc thành phố liên tục tổ chức các lớp học cho thấy quyết tâm trang bị một tư duy mới, một công cụ mới cho những người vận hành bộ máy của đô thị.
Theo góp ý của nhiều chuyên gia, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh cần xác định các nhu cầu thực tiễn và các đơn vị công lập, doanh nghiệp mà AI có khả năng phục vụ. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế khuyến khích các đề tài ứng dụng AI, nhằm giải quyết các vấn đề xã hội ở phạm vi rộng hơn.