Sau ngày quê hương được giải phóng, hai tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận được sáp nhập thành tỉnh Thuận Hải, cơ sở kinh tế rất hạn chế, kết cấu hạ tầng yếu kém. Mặc dù có tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên, nhưng nền kinh tế tăng trưởng chậm. Năm 1992, sau khi chia tách tỉnh, Đảng bộ tỉnh Bình Thuận đề ra nhiệm vụ, mục tiêu cụ thể theo từng giai đoạn 5 năm để phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân.
Bình Thuận là tỉnh duyên hải cực Nam Trung bộ nằm trong vùng khô hạn nhất cả nước. Tình hình thiếu nước ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Vì vậy tập trung các nguồn lực đầu tư xây dựng hệ thống các công trình thủy lợi để chủ động được nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế-xã hội được Bình Thuận luôn ưu tiên hàng đầu.
Thi công kênh nối mạng, chuyển nước từ hồ Sông Móng đến hồ Đu Đủ và hồ Tân Lập, huyện Hàm Thuận Nam (Bình Thuận)
Từ năm 2001 đến nay, được sự quan tâm hỗ trợ của trung ương, cùng sự tập trung nguồn lực của địa phương, nhiều công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh Bình Thuận đã được đầu tư xây dựng. Toàn tỉnh hiện có 78 công trình thủy lợi đã đưa vào khai thác sử dụng trải rộng trên hầu khắp các địa phương trong tỉnh với tổng mức đầu tư gần 7.477 tỷ đồng. Tổng dung tích các hồ chứa là 339 triệu mét khối với tổng năng lực tưới thiết kế là 73.300 ha, tăng 41.000 ha so với năm 2001 chỉ có 32.300 ha. Cùng với đó là bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho hàng vạn hộ dân trong tỉnh cũng như phục vụ nhu cầu nước cho các ngành kinh tế khác.
Đặc biệt với sáng kiến nối mạng liên thông giữa các hồ chứa nước đã khai thác tối đa hiệu quả những công trình thủy lợi được đầu tư xây dựng. Đến nay, 11 kênh nối mạng với tổng chiều dài 113 km được xây dựng, nâng vùng tưới ổn định lên 35.120 ha. Có nước, những vùng đất khô cằn đang bị hoang mạc hóa đã được đánh thức. Tiêu biểu như vùng căn cứ kháng chiến Khu Lê năm xưa ở huyện Bắc Bình nay đã được Bình Thuận quy hoạch thành lập Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với quy mô diện tích 2.000 ha.
Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Minh, Bí thư Huyện ủy huyện Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) chia sẻ, với điểm xuất phát thấp, cơ sở vật chất hầu như không có gì; kinh tế của huyện chủ yếu là nông, lâm nghiệp. Nhưng từ sau năm 1991, nhiều công trình thủy lợi được đầu tư xây dựng trên địa bàn như các hồ thủy lợi Sông Móng, Đu Đủ, Ba Bàu…; hệ thống kênh chuyển nước dài hơn 21 km đã làm thay đổi toàn diện kinh tế-xã hội của huyện. Từ một huyện nghèo, Hàm Thuận Nam trở thành địa phương phát triển khá toàn diện cả về nông nghiệp, công nghiệp và thương mại, dịch vụ, du lịch. Cơ cấu cây trồng chuyển dịch theo hướng phát triển những cây trồng chủ lực. Hàm Thuận Nam là thủ phủ trồng thanh long với 13.200 ha, chiếm gần 50% diện tích của cả tỉnh và là cây xóa đói giảm nghèo hiệu quả, giúp nông dân làm giàu bền vững. Tổng sản phẩm (GRDP) bình quân đầu người năm 2019 gần 2.200 USD, tăng gấp 25 lần so với năm 1991. Tỷ lệ hộ nghèo từ 25% năm 1995 giảm xuống còn dưới 1,5% vào năm 2020.
Hồ Sông Quao, một trong những công trình thủy lợi quan trọng nhất của Bình Thuận cung cấp nước tưới cho hơn 10.000 ha đất canh tác.
Sự kiện Nhật thực toàn phần vào ngày 24-10-1995 mà Phan Thiết là tâm điểm đã khơi dậy tiềm năng du lịch phong phú, quý giá, đánh dấu cho sự vươn lên đầy ấn tượng của du lịch Bình Thuận. Sau 25 năm, thương hiệu du lịch Bình Thuận ngày càng khẳng định chỗ đứng trên thị trường trong nước và quốc tế. Bình quân hàng năm lượng khách đến tăng từ 12 - 14%, doanh thu tăng từ 19 - 20%. Toàn tỉnh hiện có 383 dự án đầu tư dịch vụ du lịch với tổng vốn đăng ký gần 60 ngàn tỷ đồng. Có 188 dự án đi vào hoạt động, 73 dự án đang xây dựng.
Trong giai đoạn 2016-2020, toàn tỉnh đón gần 29 triệu lượt du khách; trong đó du khách quốc tế đạt gần 3,5 triệu lượt, tăng bình quân gần 14%/năm. Doanh thu du lịch đạt hơn 65,7 ngàn tỷ đồng. Từ 2017 đến năm 2019, du lịch hàng năm đóng góp vào tổng sản phẩm nội tỉnh (GRDP) của tỉnh lần lượt tăng từ 8,82% lên 9,97%.
Du lịch phát triển đã giải quyết thêm nhiều công ăn việc làm, thu nhập ổn định cho lao động ở địa phương đặc biệt là lao động nông thôn, lao động các vùng ven biển; làm thay đổi bộ mặt đô thị và nông thôn, kết cấu hạ tầng… góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân ở các vùng du lịch. Từ những làng chài ven biển nghèo khó hơn 20 năm về trước, ngày nay Mũi Né – Hàm Tiến đã trở thành thương hiệu du lịch nổi tiếng, là địa chỉ quen thuộc của du khách cả trong và ngoài nước. Tháng 12-2018, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Mũi Né, tỉnh Bình Thuận đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030; Bình Thuận được xác định là một trong những địa bàn trọng điểm phát triển du lịch của cả nước và hình thành trung tâm du lịch thể thao biển mang tầm quốc gia và quốc tế.
Bà Nguyễn Lan Ngọc, Phó Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh cho biết, trong thời gian tới Bình Thuận khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển các loại hình du lịch, dịch vụ hiện đại và độc đáo; chủ động triển khai phối hợp thực hiện tốt các nội dung liên kết phát triển du lịch với các địa phương trong khu vực. Hướng đến thu hút đầu tư những dự án du lịch quy mô, các tổ hợp giải trí, mua sắm, các loại hình du lịch đặc trưng phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách.
Từ khi thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới (NTM) với các quan điểm, chủ trương đúng đắn, hợp lòng dân, được nhân dân toàn tỉnh đồng tình hưởng ứng đã cải thiện rõ rệt đời sống của đa số nông dân, giảm khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị. Tổng nguồn vốn huy động thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới từ năm 2010 đến nay gần 31.351 tỷ đồng.
Phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo luôn là mục tiêu hàng đầu trong quá trình xây dựng nông thôn mới tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.
Đến với Đức Linh, một huyện thuần nông của Bình Thuận, ông Trương Quang Đến, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện giới thiệu với chúng tôi một số mô hình liên doanh liên kết tiêu biểu trong sản xuất trên địa bàn như: mô hình liên kết sản xuất lúa nếp theo chuỗi giá trị giữa Hợp tác xã nông nghiệp Công Thành, xã Đức Chính thực hiện liên kết với 700 hộ nông dân các xã Nam Chính, Đức Chính dịch vụ làm đất, gieo sạ, cung ứng giống vật tư đến tiêu thụ sản phẩm lúa nếp trên 1.550 ha với sản lượng thành phẩm 4.400 tấn. Mô hình Hợp tác xã rau Trà Tân liên kết với Công ty TNHH MTV Đỗ Nguyễn Minh trồng và bao tiêu sản phẩm rau an toàn trên diện tích 150 ha/năm với sản lượng dự kiến 138,5 tấn/năm; mô hình liên kết giữa các hộ kinh doanh và các hộ chăn nuôi vịt ở các xã Nam Chính, Vũ Hòa, Đức Chính, Đức Tài, thị trấn Võ Xu nuôi và tiêu thụ 130.000 con vịt. Trong đó, hộ kinh doanh đầu tư toàn bộ, hộ chăn nuôi thực hiện chăm sóc. Ông Đến cho biết, việc liên kết trong sản xuất nông nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn so với sản xuất nông hộ nhỏ lẻ; nông dân được hỗ trợ đầu tư về cây, con giống, vật tư nông nghiệp, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật sản xuất, được tiếp thu tiến bộ khoa học công nghệ mới; gắn vùng sản xuất với tiêu thụ sản phẩm, tạo nên chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp, thu nhập của người dân được nâng cao.
Qua 10 năm triển khai thực hiện xây dựng nông thôn mới, Bình Thuận đã có 58/96 xã đạt chuẩn NTM, chiếm tỷ lệ 60,42%; vượt 8 xã so với chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao đến năm 2020; vượt xa so với vùng duyên hải Nam Trung bộ. Đến cuối năm 2019, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn là 39,7 triệu đồng/người/năm, gấp 2,66 lần so với năm 2010; đời sống của người dân nông thôn ngày càng được cải thiện và nâng cao.
Là tỉnh duyên hải cực Nam Trung bộ có chiều dài bờ biển 192 km, nắng nóng và gió hàng năm kéo dài đã làm nhiều vùng bị hiện tượng sa mạc hóa; đất đai bạc màu, khô cằn làm cho sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả hoặc phát triển các ngành nghề khác không thuận lợi, hiệu quả kinh tế thấp. Tuy nhiên, với nỗ lực, quyết tâm của mình, Bình Thuận đã chuyển những khó khăn, bất lợi thành tiềm năng lợi thế để phát triển năng lượng tái tạo. Đây là hướng đi đúng đắn, phù hợp xu thế phát triển xanh và bền vững. Bình Thuận đã đưa ra nhiều chính sách và triển khai nhiều biện pháp tạo điều kiện tốt nhất thu hút các nhà đầu tư trên lĩnh vực này.
Công trình điện mặt trời trên hồ thủy điện Đa Mi, huyện Hàm Thuận Bắc (Bình Thuận)
Đến nay, toàn tỉnh có 108 dự án năng lượng tái tạo đăng ký đầu tư, trong đó có 88 dự án điện mặt trời và 20 dự án điện gió với tổng vốn đầu tư gần 176 ngàn tỷ đồng. Hiện có 21 dự án điện mắt trời đã hòa lưới điện quốc gia và phát điện thương mại với tổng công suất 903,48 MW, tổng vốn đầu tư hơn 25 ngàn tỷ đồng; ba Dự án điện gió đi vào hoạt động với tổng công suất 60MW, trong đó dự án Nhà máy phong điện Phú Quý với công suất 6MW bổ sung cùng với nguồn điện diesel phát tại chỗ góp phần tạo ra bước ngoặt cho sự phát triển kinh tế-xã hội của huyện đảo Phú Quý.
Sau 45 năm giải phóng, tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng với tinh thần quyết tâm, chủ động vượt qua khó khăn, thách thức, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Bình Thuận tận dụng tốt thời cơ, khai thác phát huy các tiềm năng, lợi thế xây dựng Bình Thuận phát triển về mọi mặt, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao.
Tổng thu nội địa của tỉnh giai đoạn 2016-2020 ước hơn 36 ngàn tỷ đồng, vượt hơn 138% so với kế hoạch thực hiện giai đoạn 2011-2015 (hơn15 ngàn tỷ đồng); về sản lượng lương thực, chỉ riêng trong năm 2019 đạt 811.000 tấn, tăng gấp 4 lần so với năm 1995, năm cuối của nhiệm kỳ đầu tiên (1992-1995) khi tỉnh Bình Thuận được tái lập. Kim ngạch xuất khẩu năm 2019 được hơn 800 triệu đô la Mỹ (USD), so với năm 1995 chỉ có 18 triệu USD, gấp gần 45 lần. Tổng sản phẩm (GRDP) bình quân đầu người năm 2019 đạt 2.935 USD, gấp 1,68 lần so với GRDP bình quân đầu người năm 2015.
Tiếp tục phát huy truyền thống "tự lực tự cường, chiến đấu oanh liệt, thắng lợi vẻ vang" của quân và dân tỉnh Bình Thuận; với những kinh nghiệm xây dựng và phát triển kinh tế-xã hội sau 45 năm giải phóng, biết khai thác và phát huy tốt những tiềm năng, lợi thế, đoàn kết một lòng vượt qua thách thức, đồng bộ trong hành động, chắc chắn Bình Thuận sẽ vươn lên mạnh mẽ, toàn diện, vững chắc.