“Tờ báo này đã đi cùng tôi suốt cuộc đời, từ khi là học sinh trường làng, đến lúc dạy học, rồi về hưu”, cụ nói khẽ, “Đó không chỉ là tờ báo. Đó là la bàn, là hơi thở của thời cuộc”.
Câu chuyện ấy cũng là tinh thần của triển lãm chuyên đề “Báo Nhân Dân trong dòng chảy 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam”, khai mạc ngày 18/6 tại trụ sở 71 Hàng Trống, kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025). Không gian triển lãm là nơi kết nối thế hệ, gợi mở cảm hứng làm nghề giữa những biến động của truyền thông hiện đại.
Hành trình lịch sử
Triển lãm tái hiện hành trình 100 năm báo chí cách mạng, từ tờ Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập năm 1925, trở thành vũ khí sắc bén đồng hành cùng dân tộc qua đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước và đổi mới. Báo Nhân Dân ra đời ngày 11/3/1951 tiếp nối sứ mệnh ấy, khẳng định vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa.
Người xem trở về thời điểm 1951, khi Báo Nhân Dân ra đời giữa chiến khu Việt Bắc. Những bản in đầu tiên được làm bằng giấy bản, in quay tay, chuyển đi qua đường giao liên, từng con chữ thấm mồ hôi và máu. Hình ảnh các đồng chí Trường Chinh, Thép Mới và Hà Xuân Trường duyệt bản thảo đăng Báo Nhân Dân số đầu tiên được giới thiệu.
Các trang báo thời chiến được tái hiện sinh động, từ tin chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954) đến niềm vui giải phóng miền nam, thống nhất đất nước (30/4/1975)… Những hiện vật như máy chữ, máy ảnh, giấy bản in báo giữa chiến trường... kể lại sức sống kiên cường của những nhà báo luôn bám sát trận địa. Một nhóm sinh viên báo chí chụp lại những trang báo xưa và chia sẻ: “Không nghĩ nghề báo từng vất vả đến thế. Mỗi bản tin là một hành trình vượt rừng, vượt lửa, có khi phải đánh đổi bằng máu, tính mạng. Chúng em thấy nghề mình đáng quý hơn rất nhiều”.
Triển lãm quay ra hồ Gươm, thuận tiện cho người dân và du khách tham quan. Những tấm pano lớn rực mầu cam, đỏ dựng vòng cung, tái hiện dòng thời gian phát triển của báo Đảng. Dưới bóng đa cổ thụ là hình ảnh những tấm tem bưu chính ghi dấu hành trình hoạt động của Bác Hồ từ những ngày đi tìm đường cứu nước. Một cụ ông ngồi trầm ngâm trên băng ghế gỗ, tay cầm bản in số Báo Nhân Dân đặc biệt chào mừng 21/6, mắt dõi lên dòng chữ in đậm trên tấm bảng: “Báo Nhân Dân đồng hành cùng đất nước”. Không gian giản dị, nhưng thấm chiều sâu thời gian, nơi người dân không chỉ xem triển lãm mà đang sống lại cùng báo chí cách mạng.
Một cụm từ khác: “Lắng nghe bạn đọc-phụng sự nhân dân”, được đặt trang trọng tại trung tâm triển lãm. Qua hàng chục bức ảnh và bài viết, người xem nhận thấy báo chí không chỉ phản ánh chính sách, mà luôn có mặt nơi người dân cần tiếng nói: Giữa thiên tai, dịch bệnh, vùng sâu, vùng xa, các phóng viên Báo Nhân Dân vẫn kịp thời có mặt.
Dòng chính luận hòa vào nhịp số
Nếu phần đầu triển lãm làm sống lại quá khứ, thì phần thứ hai là minh chứng cho khả năng thích ứng của báo chí cách mạng trong thời đại mới. Báo Nhân Dân đang chuyển mình mạnh mẽ trong thời đại AI và truyền thông số. Tòa soạn nay là newsroom điện tử, với hàng trăm tin bài, clip, podcast phát hành mỗi ngày.
Gian trưng bày sử dụng công nghệ của YooLife với các điểm chạm VR360 và sa bàn ảo cho phép người thưởng lãm xem trực tuyến đa chiều không gian, các hiện vật, tranh ảnh… của nhà truyền thống, đặc biệt có thể xem phòng làm việc dưới hầm của Báo Nhân Dân. Ngoài ra, người xem quét QR đọc số báo đặc biệt, mang đến cảm giác gần gũi, như một lời mời gọi từ lịch sử để họ viết tiếp tương lai.
Bạn trẻ Trần Mạnh Hùng (sinh viên báo chí) chia sẻ sau khi trải nghiệm khu vực công nghệ: “Em bất ngờ vì Báo Nhân Dân hiện đại hơn mình tưởng. Báo làm truyền hình, podcast, mạng xã hội rất chuyên nghiệp, nhưng vẫn giữ phong cách chính luận riêng biệt”.
“Em ấn tượng với số báo đặc biệt 21/6, đây là một tác phẩm với một mạch dẫn xuyên suốt, chặt chẽ từ năm 1945 tới giờ. Đọc số báo đặc biệt này em thấy như được tiếp niềm tin vào nghề bởi số báo kết hợp của đa thế hệ từ những tên tuổi nổi bật của làng báo tới cả những nhà báo trẻ”, bạn Mạnh Hùng chia sẻ.
“Nhờ vào VR (công nghệ thực tế ảo), em mới biết dưới khuôn viên của báo còn có hầm trú ẩn để các phóng viên thời ấy tác nghiệp khi có bom đạn chiến tranh. Em còn được tham quan bảo tàng báo chí thông qua thiết bị này mà không cần phải đến tận nơi. Rất hiện đại và thuận tiện cho những bạn ở xa”, Nguyễn Hương Trà (Hoàn Kiếm, Hà Nội) chia sẻ.
Song song với triển lãm, ba ấn phẩm đặc biệt cũng được ra mắt: Cuốn sách “Những bài viết về văn hóa, báo chí của Bác Hồ trên Báo Nhân Dân” (NXB Chính trị quốc gia Sự thật), số báo đặc biệt 21/6/2025 và ấn phẩm “Dấu ấn & Xu hướng”. Nếu cuốn sách là tuyển tập các bài viết tiêu biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên Báo Nhân Dân, là lời tri ân với bậc lãnh tụ sáng lập nền báo chí cách mạng, thì số báo đặc biệt là cách thể hiện tinh thần chính luận xuyên suốt một thế kỷ bằng giọng điệu đa thế hệ: Từ nhà báo gạo cội đến cây bút trẻ. Ấn phẩm “Dấu ấn & Xu hướng” lại từ quá khứ, qua hiện tại hướng tới tương lai, điểm lại 100 mốc lịch sử báo chí đồng thời phân tích các xu thế AI, dữ liệu lớn, truyền thông cá nhân hóa, để đặt ra câu hỏi: Báo chí cách mạng cần chuyển động thế nào để vẫn giữ được vai trò định hướng?
Triển lãm không chỉ là nơi ôn lại chặng đường lịch sử, mà còn là lời mời nhập cuộc: Rằng làm báo hôm nay không thể tách rời bản lĩnh chính trị, nhưng cũng không thể thiếu tư duy công nghệ và sự nhạy bén với công chúng. Khi bước ra khỏi khu trưng bày, nhiều người vẫn còn vang vọng khẩu hiệu treo ở trung tâm: “Lắng nghe bạn đọc - phụng sự nhân dân”.
Triển lãm sẽ diễn ra đến ngày 30/6. Ngay từ lúc này, triển lãm đã đọng lại một cảm giác khó nói thành lời: Biết ơn quá khứ, trăn trở với hiện tại và hy vọng vào một nền báo chí bản lĩnh để đi tiếp trong thế kỷ mới.