Ðiềm Phùng Thị (tên khai sinh Phùng Thị Cúc - sinh năm 1920) là một ngôi sao tỏa sáng của nghệ thuật tạo hình thế giới, đặc biệt về ngành điêu khắc. Bà được bầu làm Viện sĩ thông tấn Viện Hàn lâm Khoa học, Văn học và Nghệ thuật châu Âu, và là một trong hai người châu Á hiếm hoi có tên trong Từ điển Larousse: Nghệ thuật đương đại thế kỷ XX, xuất bản năm 1991.

Không nhớ là năm nào nữa, lâu lắm rồi, cái thời còn bao cấp ấy, một lần ghé Nha Trang, hẹn mấy anh em ngồi với nhau. Hồi ấy ngồi vui lắm. Là cứ hẹn thế còn... tiền đâu mà ngồi thì không biết. Trong một lần mấy anh em văn nghệ ngồi với nhau như thế thì ông nhà thơ Trần Chấn Uy chở tới một ông già khá hom hem và luộm thuộm nữa. Nghĩ chắc người nhà ông Uy ngoài quê mới vào, ổng chở tới chơi luôn. Nhưng khi vào, ổng mới trịnh trọng giới thiệu: “Nhạc sĩ Tố Hải, Đăk Rông mùa xuân về”.

Những cô thợ may gốc Việt bé nhỏ ở Bỉ, Ðức cặm cụi làm khẩu trang miễn phí. Một Việt kiều tại Anh có bệnh lý nền nhắn tin “Tôi không về nước tránh dịch lúc này bởi nhiều lý do, trong đó có lý do nguy cơ lây nhiễm ở sân bay và trên máy bay”. Mỗi người dân đều có thể gìn giữ được sinh mạng quý giá cho nhau bằng những hành động có ý thức, ngay trong tầm tay lúc này.

Tranh dân gian Việt Nam có giá trị không? Câu trả lời, dĩ nhiên là có. Nó đã được khẳng định nhiều lần bởi các nhà khoa học, giới mỹ thuật. Nhưng có bao nhiêu người Việt hiện đại còn treo tranh dân gian để trang trí nhà cửa? Tưởng như nghịch lý, nhưng câu trả lời, dĩ nhiên là rất hiếm. Nếu không thể tìm ra phương thức để thích ứng với thị trường, với cuộc sống, thì tình trạng trên, chắc chắn, sẽ còn kéo dài.

Ðã cuối mùa mưa. Biên viễn Tây Nam khét khô mùi nắng. Những cung đường vùng Bảy Núi - từng là căn cứ oanh liệt trong các cuộc chiến đấu vệ quốc của quân và dân An Giang anh hùng, dường như được xoa dịu đôi phần bởi bạt ngàn tầm vông xuất hiện hai bên đường, trước ngõ nhà, đường lên núi... Bất chấp sự khô cằn, tầm vông vẫn vươn cao, thẳng tắp…

Hà Giang, mùa hoa tam giác mạch. Khi nắng chớm đông rắc ánh sáng trên những ruộng hoa phớt tím, những đứa trẻ vùng cao đã biết phải tất bật cho một mùa vụ đón khách phương xa. Du lịch thay đổi sâu sắc đất và người nơi đây. Song, không có nhiều em nhỏ biết, chính những con chữ mới đủ sức đưa chúng đến với chân trời dài rộng, bên ngoài những vách đá dựng trập trùng.

“Hà Nội, thủ đô của hương, của hoa” như cách gọi của nhà văn Băng Sơn, cất giữ cho mình 12 mùa hoa theo vòng quay của năm. Dẫu có những khoảng thời gian thật dài, đâu đó những mùa hoa bị lạc nhịp trong đời sống đô thị, nhưng mạch chảy ký ức chưa bao giờ ngừng nghỉ trong tâm thức người Hà thành. Để rồi đâu đó, vẫn có những thế hệ tiếp nối kể câu chuyện về những mùa hoa.

Trước đây, mũi Đại Lãnh (Phú Yên) nổi tiếng với danh hiệu “Nơi đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền Việt Nam”. Tuy nhiên, sau khi tiến hành đo đạc chính xác, Cục Di sản văn hóa - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ghi nhận mũi Đôi (Khánh Hòa) ở vị trí 109 độ 27 phút 55 giây kinh độ đông, xa hơn mũi Đại Lãnh (109 độ 27 phút 06 giây), trở thành điểm cực đông của Tổ quốc - niềm khao khát khám phá mới với những người đam mê “xê dịch”.

Đó là những năm từ 1964 đến 1967. Mỗi chiều về phố thị B’lao (Bảo Lộc, Lâm Ðồng) mang mang sương khói, người dân miền sơn cước này đã quen với hình ảnh một người trai trẻ ngậm điếu thuốc cháy dở trên môi, tay đút túi quần bước lững thững như vô định trên phố.

Luôn hướng về quê hương, đất nước, đoàn kết, chia sẻ, giúp đỡ nhau trong cuộc sống, nhiều năm trở lại đây, ông Hồ Văn Lâm sống ở tỉnh Udon Thani (Thái-lan) đã không ngừng phấn đấu, tích cực tham gia hoạt động của cộng đồng, trở thành một kiều bào gương mẫu, một doanh nhân thành đạt…

Trải qua muôn vàn gian khổ trong chiến đấu, nhiều thương binh trở về cuộc sống đời thường với những vết thương còn đau nhức. Song với phẩm chất cao quý của Bộ đội Cụ Hồ, những người lính ấy đã khắc phục khó khăn, sống tiếp phần đời sáng đẹp, làm chỗ dựa cho con cháu, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn hơn.

Pù Luông đây ư?

Tôi chẳng còn nhận ra những nét thân quen nào nữa. Ngày trước đến các bản phải len chân trên những lối mòn với cây cối rậm rạp, gặp khi mưa gió thì trơn lầy, không cẩn thận dễ sa xuống khe suối. Bây giờ đường trải nhựa, xe ô-tô chạy đến tận các bản, điện đã đến từng nhà, chỉ hai thứ ấy thôi đã mang lại sự thay đổi cho vùng đất này. Tôi ngẩn ngơ trước một Pù Luông mới, để mặc cho ký ức ùa về…

Rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa được nhận diện là thủ phạm gây nên những tổn thương sâu sắc đối với môi trường sống chung quanh ta. Ðang có những con người tiên phong từ bỏ sự tiện lợi của các loại bao bì nhựa, ni-lông để lựa chọn và theo đuổi cuộc sống không rác thải (Zero Waste). Cô chủ nhỏ của Go Eco HaNoi là một trong số đó.

Nắng chính ngọ chảy tràn xuống dòng Ô Lâu xanh ngắt, hong óng lên sắc nâu của mái ngói cổ cong cong theo năm tháng. Không tiếng gà gáy trưa, Phước Tích (huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên-Huế) như chìm vào cõi riêng. Bỏ quên câu hỏi: Đến bao giờ ngôi làng cổ thứ hai của Việt Nam được đánh thức để tạo nên điểm nhấn cho du lịch của đất Thần Kinh?

Dường như tuổi càng cao càng hối thúc họa sĩ Tô Ngọc Thành (ông tuổi Thìn - 1940) trở đi trở lại với vùng rẻo cao biên cương phía bắc của Tổ quốc yêu thương. Chẳng quản đường sá xa xôi, thời tiết khắc nghiệt cùng thiên tai rình rập, sau những chuyến đi, ông đem về Thủ đô Hà Nội trưng bày liên tiếp những cung bậc sắc mầu về phong cảnh và con người vùng đại ngàn trùng điệp, trong đó có những bức vẽ trẻ em rất ấn tượng.

Giữa các phố nhỏ quanh co thơm mùi bánh Nata rắc bột quế và trầm ấm ánh đèn dầu vàng ở quận Alfama của Thủ đô Lisbon (Bồ Đào Nha), chữ Fado được viết bằng phấn trên bảng nhiều quán ăn như thực đơn chính: “Ở đây có Fado”, “Fado bắt đầu lúc 20 giờ”. Âm nhạc Fado của người Bồ Đào Nha - di sản văn hóa nhân loại đang có một đời sống thuận tự nhiên đến cảm động.

Nằm ngay đầu vào của thành phố Lai Châu, chợ phiên San Thàng là một phiên chợ vùng cao khá lý thú. Ở đó có đầy đủ, đa dạng các sắc mầu văn hóa của bà con đồng bào các dân tộc bản địa. Ðến chợ vừa có thể mua sắm, vừa có thể ăn, chơi; đồng thời có thể khám phá được cái riêng, độc đáo của vùng đất, con người Lai Châu.

Có mấy ai sẵn sàng hy sinh phần tốt đẹp nhất cho người khác, đặc biệt là cho đi một phần cơ thể của mình? Vậy mà, tại các bệnh viện (BV) lớn ở TP Hồ Chí Minh, rất nhiều những người lạ có, thân quen có… đã sẵn sàng hiến một phần cơ thể cho người bệnh (NB) đang trong cơn nguy kịch; hay hiến cả bản thân khi nằm xuống nhằm giúp người còn sống.

Tôi tình cờ gặp Lê Thị Trúc Loan trên một chuyến xe buýt. Loan là người gốc Việt đầu tiên nhận bằng Zorgkundigen của trường Solidariteit Voor Het Gezin tại Brussel khóa 234 (trường kết hợp đào tạo nghề cùng VDAB - Trung tâm giáo dục lao động và dạy nghề của chính quyền vùng Flanders, Bỉ). Khóa học ban đầu thu hút hơn trăm học viên, tốt nghiệp chỉ còn hơn chục. Một nghề không đơn giản chỉ cần chăm chỉ, mạnh tay khỏe chân.

Nhiều thiếu nữ Nhật Bản xinh đẹp, tuổi đời còn trẻ, chưa lập gia đình, có trình độ đã sẵn sàng rời cuộc sống sung túc ở quê hương để đến với nhiều miền đất của Việt Nam. Hai đất nước càng ngày càng gần gũi hơn nhờ vào tinh thần hữu nghị và tình nguyện của họ.

Con người có lúc rơi vào trạng thái căng thẳng, trầm cảm, thậm chí mất phương hướng không biết phải thoát ra bằng cách nào. “Rừng” - thuộc dự án phi lợi nhuận Wintercearig do nghệ sĩ Trang Nguyễn (Tricia Nguyễn) sáng lập và điều hành là một chương trình nhân văn nhằm nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm lý tại Việt Nam thông qua nghệ thuật đương đại.

Hơn ba giờ di chuyển cắt ngang đường Trường Sơn về phía tây giáp biên giới với nước bạn Lào, chúng tôi mới vào được đến Bản Kè, bản của đồng bào Chứt sinh sống xa trung tâm xã Lâm Hóa (Tuyên Hóa, Quảng Bình) nhất. Trong thinh không yên lặng của núi rừng, đã thoáng nghe làn điệu dân ca Kà Lưm, Kà Lềnh, báo hiệu ngày vui trên heo hút Trường Sơn.

Chúng tôi đến với Trường tiểu học Lũng Luông (xã Thượng Nung, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên) đúng vào một ngày mưa. Những vòng xe khó nhọc trườn lên con dốc dựng đến 45 độ. Hai bên đường, nhiều bé tay cầm chiếc lá khoai môn thay mũ che mưa, mỉm cười với khách phương xa, dễ thương như lời bài hát “Kìa chú là chú ếch con, có hai là hai mắt tròn…”.

Gần hai tuần sau lễ khai giảng năm học mới, hàng nghìn phụ huynh, học sinh lại háo hức chờ đón lễ trao học bổng cho học sinh nghèo tổ chức tại Điện Biên. Cùng về đây đón nhận phần quà ý nghĩa từ Quỹ Hạt giống Việt của Báo Nhân Dân, 1.000 học sinh đến từ 10 tỉnh miền núi phía Bắc còn có dịp chia sẻ với nhau về những tháng ngày vượt khó vươn lên, chiến thắng hoàn cảnh và chinh phục ước mơ đèn sách của mình…

"Bản sắc của kiến trúc Việt Nam là gì? Công trình nào tiêu biểu cho bản sắc đó"? Những câu hỏi đã làm nóng kỳ họp mới đây bàn về Luật Kiến trúc của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Không chỉ các nhà lập pháp trăn trở, ngay chính giới kiến trúc sư cũng không dễ tìm ra câu trả lời. Trong khi đó, kiến trúc đô thị và kiến trúc nông thôn của chúng ta đang thay đổi theo cách xa rời những gì đã từng được định vị là nét riêng có.

Cách đây mươi hôm, tôi theo một người bạn về thăm nhà bạn ở tận bản Ung - Mường Yến thuộc xã Thạch Lập, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa. Ði khỏi khu ủy ban xã một đoạn, bắt đầu đường rẽ vào bản, tôi chợt bất ngờ, thoáng chốc như choáng ngợp, vui sướng đến nỗi chân cứ ríu lại. Trước mặt tôi, sau lưng tôi, chung quanh tôi là một bản Mường cơ man những nhà sàn lớn nhỏ, nhà sàn cổ, nhà sàn mới, cả những căn nhà sàn chòi nương. Là những thứ đã trở thành xa xỉ, trở thành nỗi tiếc nhớ, trở thành ước muốn cứ đau đáu trong tôi từ rất lâu rồi. Từ khi người bản tôi đem bán đi ngôi nhà sàn cuối cùng mà xây lên những nhà ngói xanh, ngói đỏ như người Kinh.

Nếu vẽ một bản đồ du lịch của miền trung nói riêng và của cả dải đất chữ S nói chung, Hội An sẽ nổi lên như một chấm son thu hút khách bởi vẻ đẹp riêng có. Nhưng đô thị cổ vốn nép mình bên sông Hoài đang đối diện với bài toán phát triển du lịch bền vững, khi mà hồn phố đã phôi pha ít nhiều…

Trong muôn ngàn loài hoa kiểng có lẽ ít có loại hoa nào khó chơi cho bằng mai và bởi thế cũng ít có loại cây nào khi chăm sóc lại thú vị như khi chăm sóc cây mai. Nhiều loài hoa tên hoa đại diện cho cây hoa nghe ra vẫn rất hợp lý như hoa hồng, hoa phong lan, hoa cúc… Nhưng không ai gọi cây mai thành hoa mai bởi vì với mai vẻ đẹp của nó không chỉ có hoa. Mai còn có vẻ đẹp của cả phần thân cốt mà đại thi hào Nguyễn Du từng đúc kết: Mai cốt cách tuyết tinh thần...

Dù là Ðà Lạt, đô thị giữa thiên nhiên dịu mát, an lành thì cũng có những ngày cảm thấy nội ô chật chội với dòng người tấp nập và ngột ngạt khói xe. Lúc đó, chỉ muốn lên đường rời phố xá ồn ã và tìm một hướng ngoại ô thanh tịnh rồi thong thả dạo gót hít thở khí trời đậm hương vị thanh lành. Năng lượng như căng đầy hơn bởi làn nắng vàng ươm và hơi gió ngọt lạnh…

Thời điểm này, nhiều làng nghề truyền thống khắp cả nước đang rộn ràng vào vụ mùa kinh doanh sôi động nhất trong năm. Ở đó, dưới mỗi mái nhà, trong mỗi cửa hàng, hộ kinh doanh (có khi đã lên doanh nghiệp) - mỗi người thợ, mỗi nghệ nhân lưng đẫm mồ hôi đang tất bật làm nghề với niềm hy vọng được mùa Tết, và một năm mới thương hiệu vươn thật xa.